ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ԽՈՐՀՐԴԱՆՇՈՂ 10 ՊԱՏԿԵՐ:

Ինչպե՞ս ճանաչել հայկական խաչքարը, ի՞նչ են խորհրդանշում հայկական դրոշի կարմիր-կապույտ-ծիրանագույնը, ինչո՞ւ են հայերը նուռ սիրում եւ ո՞վ կարող է կարդալ խազերը։ Ահա, Հայաստանին հատուկ պատկերների մի շարք.

1. ՀԱՎԵՐԺՈՒԹՅԱՆ ՆՇԱՆ

Հայկական հավերժության նշանը հայ մշակույթի ամենանշանակալի տարրերից է։ Եկեղեցական հնագույն զարդանախշերից մինչեւ մեր օրերը հարատեւած այս նշանը հաճախ կարելի է տեսնել ժամանակակից խորհրդանշանների եւ տարբեր ընկերությունների լոգոների վրա։ Այն համարվում է նաեւ արեւի նշան։

2. ԱՅԲՈՒԲԵՆ

Հայաստանի խորհրդանիշների շարքում այն, թերեւս, ամենաառանձնահատուկն է, հայության ինքնության ձեւավորման գործում մեծագույն դերակատարում ունեցածը։ Ըստ ավանդության՝ հայոց այբուբենի 36 տառը որպես Աստծո պարգեւ է շնորհվել Մեսրոպ Մաշտոցին։ Հայկական այբուբենը շարունակաբար եւ գրեթե անփոփոխ գործածվում է մ.թ. 5-րդ դարից ի վեր։

3. ԽԱԶԵՐ

Երբ մարդիկ մտածում են երաժշտությունը պատկերող նշանների մասին, հիշում են հնգագիծը, բանալիներն ու նոտաները։ Հայերը, սակայն, ունեին նոտագրության իրենց սեփական համակարգը, որն անվանում էին «խազեր»։ Դարերի ընթացքում այն այնքան բարդացավ, որ մարդիկ մոռացան, թե ինչպես է պետք կարդալ դրանք։ Այնուամենայնիվ, հետագա դարերում համակարգը պարզեցվեց, վերստին կյանքի կոչվեց եւ մինչ օրս ուսուցանվում է Հայաստանում՝ իբրեւ նոտագրության ազգային տեսակ։

4. ԽԱՉՔԱՐ

Հրաբխային տուֆին փորագրված հայկական խաչքարերը զարդարվեստի բացառիկ օրինակներ են։ Պատմականորեն խաչքարը տեղադրվում էր իբրեւ շիրմաքար, սակայն հաճախ հանդես էր գալիս նաեւ իբրեւ դեկորատիվ տարր կրոնական եւ մշակութային կառույցների համար։

5. ՎԵՑԹԵՎՅԱՆ ԱՍՏՂ

Հուդայականության հետ կապվող վեցթեւյան աստղը հաճախ է հանդիպում փորագրված հայկական հին խաչքարերին եւ եկեղեցիների պատերին։ Երբեմն այն ուղեկցվում է կենտրոնում տեղակայված հավերժության նշանով։

6. ԴՐՈՇ

Հայաստանի դրոշը բազմաթիվ փոփոխությունների է ենթարկվել իր գոյության ընթացքում։ Կարծիք կա, որ Հայաստանի Հանրապետության դրոշի հեղինակը մխիթարյան հայր Ղեւոնդ Ալիշանն է, ով դրա նախնական տարբերակը ստեղծել է դեռեւս XIX դարում։ Ներկայիս դրոշն ուղղակիորեն կրկնում է Հայաստանի Առաջին Հանրապետության (1918-1920թթ.) եռագույնը՝ կարմիր-կապույտ-ծիրանագույնը:

Կարմիրը խորհրդանշում է հայկական լեռնաշխարհը, հայ ժողովրդի դարավոր գոյամարտը, քրիստոնյա հավատքը, Հայաստանի ազատությունն ու անկախությունը։ Կապույտը նշանավորում է հայ ժողովրդի՝ խաղաղ երկնքի տակ ապրելու ցանկությունը, իսկ ծիրանագույնը՝ Հայաստանի ժողովրդի ստեղծագործ ոգին եւ աշխատասեր էությունը։

7. ԳՈՐԳԵՐ

Հայկական գորգերին հաճելի է նայելը. գեղեցիկ են, հագեցած գունազարդ նախշերով ու խորհրդավոր նշաններով: Ժողովրդական արվեստի ավանդական այս ձեւը հանդիպում է ամբողջ հայկական լեռնաշխարհում, եւ չնայած ոճական միասնությանը՝ տարբերվում է ըստ ծագման վայրերի։ Այժմ հատկապես հայտնի են արցախյան գորգերը։

8. ԱՐԱՐԱՏ

Հայկական մշակույթի ամենաճանաչելի խորհրդանիշը երկգագաթ Արարատ լեռան պատկերն է: Այն ամենուր է՝ ազգային ու պետական խորհրդանիշներից մինչեւ ֆուտբոլի հավաքականի շապիկները։ Արարատի շուրջ է միավորված հայությունը, իսկ ըստ Աստվածաշնչի՝ Արարատի գագաթին է հանգրվանել Նոյի տապանը։

9. ՆՈՒՌ

Այն պտղաբերության, լիության ու բախտավորության խորհուրդ ունի, միեւնույն ժամանակ շատ համեղ է։ Նուռն առկա է հայկական մշակույթում՝ արվեստից մինչեւ զարդեր ու հուշանվերներ։ Այսպես, օրինակ, աշխարհահռչակ կինոռեժիսոր Սերգեյ Փարաջանովը աշուղ Սայաթ-Նովայի մասին իր ֆիլմն անվանել էր «Նռան գույնը»։

10. ԶԻՆԱՆՇԱՆ

Զինանշանին պատկերված առյուծն ու արծիվը հազարավոր տարիներ եղել են հայկական արքայատոհմերի խորհրդանիշները: Նրանք միասին պահում են վահան, որը ներկայացնում է չորս գլխավոր արքայատոհմերին, իսկ կենտրոնում Արարատն է։ Զինանշանի վրա առկա է նաեւ հինգ տարր՝ սուր, կոտրված շղթա, հասկերի խուրձ, ժապավեն եւ փետուրներ։ Դրանք ներկայացնում են արիությունը, հայ ժողովրդի պայքարը հանուն ազատության եւ անկախության, հայ ժողովրդի ստեղծագործ տաղանդը եւ խաղաղասեր ոգին։

https://100lives.com/hy/armenia/detail/7499/-10-

10 ՀԻԱՍՔԱՆՉ ՎԱՅՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ:

Արքայական տաճարներ, քարերի խորհրդավոր դասավորություններ, ջրվեժների տակ թաքնված քարայրեր, փառավոր ռազմի դաշտեր, արդի արվեստի գանձարաններ եւ ճոպանուղի։ Հայաստանը ցնցող ու հրաշքներով լի մի երկիր է։ Ամեն բան տեսած ճանապարհորդն անգամ կպապանձվի այս հիասքանչ տեսարաններից։ Միացեք մեր ճամփորդությանը եւ համոզվեք ինքներդ։

1. ԽՈՐ ՎԻՐԱՊ

Մարդկանց մեծն մասը չի էլ պատկերացնում, թե ինչ է նշանակում 14 տարի փակված մնալ մի փոսում։ Գրիգոր Լուսավորիչը, սակայն, սեփական փորձով իմացավ։ Երբ նա մուտք գործեց Մեծ Հայք հայոց Տրդատ Գ արքային քրիստոնեություն քարոզելու, վերջինս նրան նետեց արքունի բանտի փոսը։ Սակայն երբ արքան հիվանդացավ, հրամայեց իր մոտ բերել Լուսավորչին, որը հրաշքով ապաքինեց նրան։ Տրդատ Գ-ն ընդունեց քրիստոնեություն եւ հռչակեց այն պետական կրոն։ Հետագայում այդտեղ եկեղեցի կառուցվեց և կոչվեց Խոր Վիրապ (խորը փոս)։ 

2. ԿԱՍԿԱԴ ՀԱՄԱԼԻՐ

Իր տեսակով սա մի եզակի ճարտարապետական գոհար է, որում ամփոփված է արդի արվեստի, թերեւս, լավագույն հավաքածուն տարածաշրջանում։ Կառուցված լինելով 1970-ականներին՝ Կասկադը մինչեւ Հայաստանի անկախացումը գրեթե անգործության էր մատնվել։ Սակայն հետագայում սփյուռքահայ բարերար Ջերարդ Գաֆէսճեանի միջոցներով համալիրը բարեկարգվեց եւ վերափոխվեց արդի արվեստի թանգարանի։ Բազում արվեստագետների շարքում, այստեղ ցուցադրված են նաեւ Ֆերնանդո Բոտերոյի, Լին Չեդվիքի եւ Բարրի Ֆլենեգանի գործերը։

3. ՏԱԹԵՎԵՐ

Հայաստանում շատ են հնագույն վանքերը, որոնց կառուցողները կարծես նպատակ էին դրել դարձնելու դրանք հնարավորինս դժվարահաս։ Սակայն հարյուրավոր տարիներ անց տեխնոլոգիաները մեզ թույլ են տալիս նախկինում մեկ շաբաթ պահանջող ճամփորդությունը վերածել գեղատեսիլ կիրճի վրայով մի թռիչքի՝ աշխարհի ամենաերկար հետադարձելի ճոպանուղով։ ՏաԹեւերն այցելուներին իր թեւերի վրա կհասցնի Տաթեւի վանք։

4. ԳԱՌՆՈՒ ՏԱՃԱՐ

Հելլենիստական ճարտարապետության այս գեղեցիկ նմուշը կառուցվել է առաջին դարում, երբ Հռոմը հասել էր իր ծաղկման բարձրակետին։ Տաճարը 1679թ. երկրաշարժից ի վեր ավերակ վիճակում էր մինչեւ 1960-70-ականների հիմնովին վերակառուցումը։ Հնում Գառնին եղել է պաշտամունքի վայր եւ ծառայել որպես հայ արքաների ամառային նստավայր։

5. ԶՈՐԱՑ ՔԱՐԵՐ

Աստղերը նախնադարյան մարդու համար նույնքան գրավիչ են եղել, որքան այժմ։ Զորաց քարերը կամ Քարահունջը դրա վկայությունն է։ Այն ուղղահայաց կանգնեցված քարերի (մենհիրների) մի խումբ է՝ օղակաձեւ դասավորությամբ, որը, ըստ լեգենդի, ծառայել է որպես աստղադիտարան։ Այն ավելի հին է, քան հռչակավոր Սթոունհենջը Մեծ Բրիտանիայում, եւ դեռեւս ակտիվորեն ուսումնասիրվում է՝ պարզելու դրա կառուցման նպատակն ու հնարավոր ազդեցությունը հնագույն աստղագիտության վրա։

6. ԳՈՐԻՍԻ ՔԱՐԱՆՁԱՎՆԵՐ

Հայաստանի հարավը լի է ցնցող տեսարաններով, որոնցից են նաեւ Գորիսի ու Խնձորեսկի ձեռակերտ քարանձավները։ Այս կացարանները փորվել են հնում, լեռների լանջերին խոյացող ժայռերի մեջ՝ ծառայելով իբրեւ բնակարան մինչեւ XX դարի կեսերը։

7. ՀՈՒՆՈՏԻ ԿԻՐՃ

Այս հեքիաթային վայրը գրեթե անիրական է թվում։ Ծվարած լինելով Շուշիի՝ Արցախի մշակութային մայրաքաղաքի բարձունքների տակ՝ բազալտե այս կազմավորումը, կիրճն ու հոսող գետը, իսկապես, բնական հրաշք են։ Սիրված տեղերից մեկը կոչվում է «Զոնտիկ», այսինքն՝ անձրեւանոց. քարանձավի տանիքն անձրեւանոցի պես պատսպարում է մարդուն վերեւից թափվող ջրվեժից։

8. ՍԵՎԱՆԱ ԼԻՃ

Սա Կովկասի խոշորագույն քաղցրահամ լիճն է, այնքան մեծ, որ անվանում են նաեւ «Հայաստանի ծով»։ Էկոլոգիական մեծ կարեւորություն ներկայացնող այս լճի էնդեմիկ տեսակներից է իշխանը։ Ափերը բնադրման վայր են ծառայում բազում թռչնատեսակների համար։ Թերակղզու վրա կանգուն է 10-րդ դարի Սեւանավանքը։

9. ԳԱՆՁԱՍԱՐ

Գործող այս վանքի անունը նշանակում է «գանձերի լեռ», քանի որ ըստ ավանդության՝ այստեղ էին պահվում Սուրբ Հովհաննես Մկրտչի մասունքները։ Գուցեեւ ճիշտ է։ 1240թ. Արցախի լեռներում կառուցված այս տաճարը ռմբակոծման է ենթարկվել Անկախության պատերազմի տարիներին՝ մինչ օրս կրելով դրա սպիները։ Չպայթած (բայց վնասազերծված) արկը դեռեւս մնում է մխրճված վանքի պատերից մեկի մեջ։

10. ՍԱՐԴԱՐԱՊԱՏ

Այս կառույցի հսկայական չափերը դժվար է նկարագրել, քանի դեռ մարդ իր աչքով չի տեսել։ Բայց պատմությունն իմանալուն պես դրա վեհաշուք ծավալն աստիճանաբար սկսում է իմաստավորվել։ Ցեղասպանությունից հետո հայերը կարողացան անկախ պետություն հիմնել, որն ապա ենթարկվեց թուրքական բանակի հարվածներին։ Օսմանյան Թուրքիան նպատակ էր դրել վերջնականապես ջախջախելու այն, ինչ դեռ մնացել էր Հայաստանից, սակայն հայերը կարողացան հավաքել սեփական ուժերի բեկորներն ու Սարդարապատի դաշտում, թերզինված ու թերհամալրված, կենաց-մահու կռիվ տալ թուրքական բանակի դեմ ու հաղթել։ Սարդարապատի ճակատամարտում հայոց հաղթանակը ոչ միայն ապշեցուցիչ էր, այլ նաեւ Հայաստանի՝ մինչ օրս գոյության երաշխիքը:

https://100lives.com/hy/armenia/detail/7583/10-